Maandoverzicht oktober 

Bijzondere afwisselingen in het weertype kenmerken de maand.

De maand oktober is afgelopen, en het was een zeer bijzondere maand, al valt dat niet te zien aan de cijfers over de hele maand gemiddeld. Zowel koude als warme perioden zorgden ervoor dat de maand gemiddeld maar iets afweek van het normaal. De zon scheen ongeveer het normale aantal uren en de maand was verder droog en in delen van de Achterhoek zelfs zeer droog. Op het Achterhoekse KNMI station in Hupsel kwam de temperatuur op 9,4 graden uit tegen 10,2 graden normaal. Het was de koudste oktober sinds 2003, toen de temperatuur op 6,8 graden uit kwam en dat was de op 3 na koudste oktober sinds het begin van de metingen. Dit jaar begon oktober zacht, maar de nachten waren fris. Daarna werd het tijdelijk nog zachter, maar rond het midden van de maand doken we opeens de kou in. De maand eindigde weer net als die begon, met zacht oktober weer.

Recordkoude oktoberdagen in de Achterhoek 

Dagrecord 14 oktober op sommige weerstations met 3 graden verbroken!

Nederland heeft op 13, 14 en 15 oktober te maken gehad met uitzonderlijk koud weer voor deze tijd van het jaar. Een hogedrukgebied boven Scandinavië zorgde ervoor dat er met een oostelijke stroming koude, continentaal polaire lucht ons land binnenstroomde. In het voorafgaande weekend en ook maandag was er ruimte voor de zon, maar dinsdag 13 oktober kwam een storing vanaf de Middellandse Zee steeds dichterbij. De bewolking nam toe en omdat het niet alleen om hoge bewolking ging, maar ook om lage bewolking, kreeg de zon geen kans en hierdoor bleef het overdag extreem koud. De weermodellen wisten hier geen raad mee en kwamen met veel te hoge waarden in hun berekeningen. Op het Achterhoekse KNMI station in Hupsel kwam de temperatuur op 13 oktober niet verder dan 4,8 graden als maximum. Daarmee was het de allerkoudste 13 oktober sinds het begin van de metingen in het oosten van het land in 1894. Het record stond op naam van 1975, toen bedroeg de maximumtemperatuur 5,5 graden (Twenthe). Precies 40 jaar geleden sneeuwde het zelfs op deze dag, plaatselijk viel toen 2 cm in de ochtend. De datum met vroegste sneeuwval ooit (na de zomer) blijft staan op naam van 1975.

Woensdag was het in het zuidoosten nog kouder. Net als dinsdag was het bewolkt, maar de storing kwam nu zo dichtbij ons land dat er neerslag begon te vallen. De temperatuur lag de hele dag rond 4 graden en dat is nog nooit voor gekomen zo vroeg in het najaar. Het dagrecord stond opnieuw op naam van 1975 met 7,0 graden (Twenthe). Dat record is verpletterd want in Hupsel werd het niet warmer dan 4,6 graden. Voor een lagere maximumtemperatuur moeten we terug naar 1905. Toen werd het in Winterswijk op 23 oktober niet warmer dan 3,8 graden. Echter, het is momenteel nog anderhalve week vroeger. Dat betekent dat het nog nooit zo vroeg in het najaar zo koud is gebleven!

Overzicht september 

Koelste september sinds 2010 in het oosten, vooral veel regen langs de oostgrens.

September 2015 begon nat en koel. Het wisselvallige weer bleef aanhouden rond het midden van de maand maar toen werd het wel iets warmer. De maand eindigde droog en zonnig, maar de temperaturen gingen nog verder naar beneden. Het maandgemiddelde lang ongeveer 1 graad lager dan normaal met op het KNMI-weerstation in Hupsel een gemiddelde van 13,1 graden. Verder was de maand in zijn geheel aan de natte en zonnige kant. Uiteindelijk kwam de temperatuur slechts op 2 dagen tot 20 graden of meer. Normaal telt september daar 9 warme dagen. Slechts 2 warme dagen in september is bijzonder, maar niet extreem. In 1996 kwam het maar tot 1 warme dag en in 1986 kwam de temperatuur zelfs de hele maand niet boven de 20 graden uit.

Terugblik zomer 2015 

Zomer kende veel extremen!

Met een gemiddelde temperatuur van 17,5 graden tegen 16,8 graden normaal was de zomer, op het KNMI-station in Hupsel bij Eibergen, dit jaar vrij warm. Juni was qua temperatuur normaal, zeer warme tijdvakken werden afgewisseld met koele perioden met soms zelfs nachtvorst. Aan het einde van juni werd het hoogzomers, en dat was dan ook de start van de hittegolf begin juli. De temperatuur steeg in het zuidoosten van het land tot ruim 38 graden. Daarmee kwamen we in de buurt van het landelijke warmterecord. In de Achterhoek werd het in Meddo en Silvolde 37,7 graden. Daarna volgde weer een flinke afkoeling, met in Twenthe op 10 juli nog nachtvorst. Op 10 cm boven de grond werd ruim 1 graad vorst gemeten en dat is zolaat in het zomerseizoen nog niet eerder voorgekomen. In augustus kwam de warmte weer terug met opnieuw veel zomerse dagen en een enkele tropische dag. Stabiel was de warmte deze keer niet, later in de maand vielen er zware regen en onweersbuien, die ervoor zorgden dat de maand veel te nat werd. De zomer als geheel werd zo warm, nat en zeer zonnig.

Terugblik augustus 2015 

Warm, zeer nat maar toch zeer zonnig. Augustus 2015 pas perfect in het plaatje van het 'nieuwe' klimaat.

Augustus is afgelopen, en opnieuw was de zomermaand opvallend warm. De maand was gemiddeld zelfs even warm als de maand juli. Toen piekte de hitte vooral uit door de hittegolf aan het begin van de maand. In augustus was het warm over de hele maand met regelmatig zomerse tot soms tropische dagen. Echt koel was het alleen maar op 16, 17 en 18 augustus, toen er ook veel regen viel. Op het KNMI station in Hupsel (bij Eibergen) is de gemiddelde temperatuur uitgekomen op 18,4 graden. Normaal is dit 17,1 graden, daarmee is de maand dus 1,3 graden te warm verlopen! De temperatuur kwam maar liefst 26 keer boven de 20 graden uit (warm), 12 keer boven de 25 graden (zomers warm) en 2 keer boven de 30 graden (tropisch warm). Normaal is het op 22 graden een warme dag, op 8 dagen een zomerse dag en op 2 dagen een tropische dag.

Het was niet alleen maar warm, ook was het erg zonnig. Met 230 uur zon in Hupsel was het zelfs de op 5 na zonnigste augustusmaand sinds het begin van de zonmetingen in de Achterhoek, in 1949. Volgens het klimatologisch gemiddelde hebben we namelijk slechts recht op 183 uur zon. Het aantal uren zon was mooi verdeeld over de hele maand. Alleen tijdens de regenachtige en koude dip rond het midden van de maand, liet de zon het een aantal dagen afweten.

De maand augustus past perfect in het plaatje van het veranderende klimaat van Nederland. Het klimaat wordt wat extremer de komende jaren met meer perioden van droogte en extreme buien. Dat was ook deze maand duidelijk zichtbaar. Aan het begin van de maand was het nog kurk en kurk droog. Op sommige plaatsen waren er in juli wel een paar flinke buien gevallen, maar de verdamping was door het warme en zonnige weer groot. Dat beeld werd vanaf de helft van de maand augustus drastisch veranderd! In de eerste decade vielen er plaatselijk een paar flinke buien. Rond het midden van de maand, in de tweede decade van augustus viel zo'n 100 mm neerslag in een paar dagen tijd. Ook de derde decade was zeer nat met 50 tot 100 mm door zware regen en onweersbuien. Deze buien waren gevaarlijk, met veel blikseminslagen. Op sommige plaatsen kwamen zware windstoten voor en er vielen lokaal hagelstenen van 3 cm groot.

Het zuiden en oosten van de Achterhoek waren in augustus het natst. Daar viel zowel in het midden van de maand als aan het einde van de maand de meeste neerslag. In Hupsel viel 165 mm, in Borculo 170 mm, in Bredevoort 172 mm, in Ruurlosebroek 180 mm, in Ratum 184 mm, in Doetinchem 188 mm, in Woold 189 mm, in Winterswijk en Corle 196 mm, in Henxel  200 mm, in Meddo en aan de westkant van Doetinchem 208 mm, en in Silvolde en Zelhem viel 211 mm. Sinds het begin van de neerslagwaarnemingen in het oosten van het land in 1867, waren er maar 3 augustus maanden nog natter dan dit jaar in de Achterhoek.

De maand kan dus de boeken in als warm, zeer zonnig en toch zeer nat.

Bronnen: Hetweeractueel, KNMI, weerstation-Meddo.nl, weergegevens.nl, Jan Visser, eigen waarnemers.

Wateroverlast door zware onweersbuien 

Meeste neerslag in Rivierengebied

De zware onweersbuien die zondag in de loop van de avond ontstonden hebben in het Rivierengebied de meeste neerslag achtergelaten. Behalve veel regen viel er plaatselijk ook hagel en was de bliksemintensiteit hoog. Sliedrecht kreeg 90 mm (42,2 voor middernacht en 48,5 erna), Hardinxveld-Giessendam 79 mm (40,6 en 38,1), Zaltbommel 79 mm (58,7 en 20,3) en Gorinchem 68 mm (33 en 35,1). Verder naar het oosten kreeg Grave 72 mm (65,5 op zondag, waarvan 9,4 zondagochtend, 6,3 op maandag), Nijmegen-Dukenburg 60 mm (42,6 en 17,8) en Wijchen 48 mm (34,5 en 14). In de Achterhoek viel in Doetinchem-Dichteren 38 mm (zondagochtend 5,6, zondagavond 28,2 en maandagnacht 4,0) en in Meddo bij Winterswijk 31 mm (maandtotaal: 208 mm). Herkomst meeste neerslagcijfers: Wunderground.com.

Zware onweersbuien luiden tropische zondag in 

Lokaal bijna 40 mm regen, zondagmiddag tropisch warm in zuidoosten

Zware onweersbuien hebben zondagnacht en ochtend plaatselijk voor overlast gezorgd. In de tweede helft van de nacht ontstonden boven het oosten van Noord-Brabant enkele zware onweersbuien die zich via het Reichswald verplaatsen naar het zuidelijk deel van de Achterhoek. De buien leverden plaatselijk veel neerslag op, maar de verschillen waren groot. Zo viel er in Silvolde tot 10.00 uur 39 mm, maar kreeg Terborg uit de nachtelijke buien slechts 7 mm. In Bocholt viel 44 mm, in Emmerich 35, Cuijk 33, Kleve-Duffelward 31, Breedenbroek 28, Aalten 26 en Beers 23 mm (bronnen: Wunderground, Weerwoord, eigen data).

Zondagochtend volgden nog enkele losse buien. De buien vormen een opmaat naar een zomerse zondag met in het zuidoosten van het land zelfs tropische temperaturen tot 32 graden. Van het zuidwesten uit klaart het zondagochtend snel op en wordt het vrij zonnig. In de nacht naar maandag volgen opnieuw regen- en onweersbuien. Maandag is een overgangsdag naar een koeler weertype. September start tamelijk koel maar wel overwegend droog.

Overvloedige regen eindelijk voorbij 

Balans opgemaakt: relatief groot gebied ruim 100 mm in 60 uur tijd. Extreme neerslagduur.

Na een aantal extreem natte dagen kan eindelijk de balans worden opgemaakt. Een front heeft ruim 3 dagen boven de noordoostelijke helft van Nederland gelegen. Het front begrensde de overgang tussen de koele lucht die vanaf de Atlantische Oceaan opdrong boven onze omgeving, en de hete lucht boven het Europese vasteland. In het voorgaande artikel was al te lezen dat er sprake is geweest van opglijding, een complex proces in de atmosfeer. Koude lucht probeerde vanaf vrijdag ons land te veroveren, en dat ging langzaam. Tegelijkertijd stroomde er op grotere hoogte nog warme lucht over de koude lucht aan de grond. Aan de grond waaide de wind uit het noordwesten terwijl op grotere hoogte de stroming zuid tot zuidoost was, later oost. Dit heeft er voor gezorgd dat de neerslagactiviteit niet af nam. Sterker nog, het lukte het front niet om verder door te schuiven naar het (noord)oosten. Daardoor bleef het maar regenen, en dat langdurige karakter van de neerslag is bijzonder te noemen.

Op verschillende weerstations in het midden en oosten van het land zijn records van de neerslagduur gebroken. De Bilt registreerde op 17 augustus 19,4 uur neerslag, voor augustus een record sinds het begin van de metingen in 1930. In Lelystad regende het zelfs 23,3 uur achtereen. Dat hoort bij de hoogste etmaalwaarden ooit in Nederland gemeten. In de zomer is dit nog nooit voorgekomen. Het record stond op naam van juli 2011 met op de 14e 22,9 uur achtereen regen in De Kooy (Den Helder) en 22,0 uur in Deelen op de 13e. In het midden en oosten van het land regende het nu in minder dan 3 etmalen bijna 60 uur.

De neerslagtotalen liegen er niet om. Sinds zaterdag is er in Ruurlosebroek en Beltrum 96 mm gevallen, in Winterswijk (Huppel) 97 mm, in Winterswijk Henxel en Lichtenvoorde 98 mm, in Winterswijk Ratum 103 mm, in Brummen 104 mm, in Meddo en Zelhem 105 mm, in ’t Woold 108 mm, in Doetinchem 109 mm, in Gendringen en Silvolde 110 mm, in 's Heerenberg 111 mm, in Winterswijk Corle 113 mm en in Zeddam 121 mm. Door het lokale karakter van de hoosbuien op zaterdagmiddag, is er plaatselijk nog wat meer gevallen.

Weersverbetering na langdurige regen 

Regen voorbij na 3 dagen

Dinsdagochtend kon voorlopig voor het laatst de regenmeter worden geleegd. Een paar zwabberende fronten boven het oosten van ons land en het westen van Duitsland hebben de afgelopen dagen voor overvloedige regen gezorgd. In het oosten en noorden is meer dan de normale maandsom voor augustus gevallen, dat is 65 tot 85 millimeter regen. In de Achterhoek werd dinsdagochtend nog eens 25 mm neerslag gemeten, waarmee het totaal over 3 dagen op circa 100 mm uitkwam.

Een nieuw hogedrukgebied trekt de komende dagen via ons land richting het noordoosten, en smelt samen met een bestaand hogedrukgebied boven Scandinavië. De stroming draait dan naar het zuidoosten en de aanvoer van warme en droge lucht kan beginnen. De zon komt vanaf woensdag weer tevoorschijn en de temperaturen lopen op naar respectievelijk 22 en 24 graden op woensdag en donderdag. Vrijdag en in het weekend is het zelfs zomers warm met omstreeks 25 graden. Zaterdag wordt het zo'n 28 graden, in het zuiden van het land zou de tropische grens kunnen worden aangetikt.

Langdurig regen op zondag na zware buien op zaterdag 

Zaterdag lokaal meer dan 30 millimeter, zondag nog eens 10 tot 30 millimeter.

In de warme lucht ontstonden zaterdag enkele zware buien die lang stil bleven hangen. De stilhangende buien hebben net 'onder' de Nederlandse grens gisteren meer dan 100 mm afgeleverd. Dat blijkt uit het cumulatieve beeld van de neerslagradar. Het zwaartepunt van de bui lag ruwweg in het gebied tussen Emmerich en Rees. Dat is een dun bevolkt gebied waardoor er ook weinig amateurweerstations zijn. De weerstations in Rees op Wunderground rapporteerden gisteren respectievelijk 35 en 43 mm. Ook in de Achterhoek regende het op sommige plaatsen hard. In het meest westelijke puntje van Doetinchem viel zaterdag al 38 mm. Zondag regent het een groot deel van de dag en kan er nog eens 10 tot 30 millimeter neerslag vallen. De regen valt doordat er sprake is van opglijding, een complex proces in de atmosfeer. Een koufront trekt langzaam oostwaarts over Nederland. Tegelijkertijd stroomt er op grotere hoogte warme lucht over de koude lucht aan de grond. Aan de grond waait de wind uit het noordwesten terwijl op grotere hoogte de stroming zuid tot zuidoost is. Ook maandag lijkt dit opglijdingsproces voor regen te gaan zorgen. De wind krimpt dan op grote hoogte waardoor het zwaartepunt van de regen meer ZO-NW over het noordoosten van ons land komt te liggen.